Zorgprogramma osteoporose

In Gezondheidscentrum Dillenburg werken huisartsengroep Dillenburg, apotheek De Hoge Zijde en fysiotherapiepraktijk Van den Berg samen om de zorg rondom osteoporose beter te organiseren. Hiervoor is het zorgprogramma osteoporose ontwikkeld. Met dit zorgprogramma willen wij door goed samen te werken met u en onderlinge zorgdisciplines u helpen om de behandeling van osteoporose te verbeteren. Gezondheidscentrum Dillenburg biedt u deze multidisciplinaire zorg in directe samenwerking met uw zorgverzekeraar.

Wat is osteoporose?

Botten hebben kalk (calcium) nodig en moeten voldoende belast worden om sterk en stevig te blijven. Bij osteoporose verliezen de botten ‘botmassa’ (kalk en andere mineralen) en structuur (verlies van botbalkjes). Met als gevolg, dat ze broos worden. Het probleem met osteoporose is, dat u er niets van merkt zolang er geen botbreuk optreedt. U kunt al 30% van uw botmassa hebben verloren op het moment dat u 'zomaar' een bot breekt!

Wat kan duiden op osteoporose?

Botbreuken

De ziekte openbaart zich vaak door een gebroken heup of pols, of een breuk of inzakking van de wervelkolom, na een niet eens zo ernstige val. Polsbreuken komen meestal voor bij vrouwen tussen de 50 en 60 jaar. Oudere mensen breken eerder hun heup. Gezonde botten breken niet zomaar door stoten of vallen!

Kleiner en krommer worden

Als de botten in uw wervelkolom verzwakken, kunnen de wervels inzakken. Met als gevolg, dat u kleiner wordt. Zijn er meerdere wervels ingezakt, dan wordt uw rug meestal steeds krommer. Dat kan een nogal pijnlijk proces zijn. Velen houden hier een chronische rugpijn aan over. Maar er zijn ook mensen die alleen maar merken dat ze wat kleiner en krommer worden en verder nauwelijks of geen pijn hebben.

Wat feiten op een rij

• 70% van de mensen met osteoporose weet zelf niet dat ze het hebben.
• 70% van de mensen met een gediagnosticeerde osteoporose wordt niet adequaat behandeld met anti-osteoporose medicijnen.
• 80% van de mensen boven de 55 jaar, die met een breuk in het ziekenhuis komen, wordt niet nader onderzocht op osteoporose.
• Uit onderzoek blijkt dat in de meeste gevallen osteoporose pas wordt ontdekt wanneer men iets breekt.
• Er kan veel gedaan worden om te voorkomen dat u het krijgt, maar dan moet u er wel tijdig bij zijn. Juiste behandeling kan de kans op een (volgende) breuk met 50% doen verminderen.
• Meer dan de helft van de behandelde patiënten stopt de behandeling binnen één jaar, terwijl een juiste behandeling 5 jaar moet worden volgehouden.

Doe de risicotest

Huisartsengroep Dillenburg

Met al uw klachten kunt u terecht bij de huisarts: deze is uw eerste aanspreekpunt. De huisarts bepaalt samen met u welke stappen er gezet moeten worden om een goede diagnose te stellen en het voortschrijden van osteoporose tegen te gaan.

De diagnose

De diagnose osteoporose wordt alleen gesteld bij een Dexascan, niet op andere manieren.

De diagnose osteoporose kan op diverse momenten worden gesteld. De diagnose wordt alleen gesteld bij een Dexascan, niet op andere manieren. Dit geeft alleen het vermoeden op osteoporose.

Na een botbreuk
Wanneer u wat gebroken hebt kan op basis van de röntgenfoto worden vastgesteld dat er sprake is van een botbreuk door osteoporose. Wanneer u wat breekt na het 50ste jaar is het altijd verstandig te vragen of er sprake is van osteoporose.

Met een röntgenfoto
Met behulp van een röntgenfoto kan men naast een botbreuk ook ingezakte wervel goed zichtbaar maken. Ingezakte wervels kunnen voorkomen bij mensen met osteoporose.

Met een botdichtheidsmeting (Dexa-scan)
Een speciaal röntgenapparaat meet de stevigheid van uw botten. U heeft osteoporose als de 'botdichtheid' veel minder is dan men bij iemand van uw leeftijd zou verwachten. Osteoporose kan niet met een gewone röntgenfoto worden aangetoond.

De behandeling

Leefstijladvies
Om verder verlies van botmassa tegen te gaan en nieuwe botbreuken te voorkomen zijn de leefregels belangrijk. Goede voeding, voldoende buitenlicht en lichaamsbeweging blijven enorm belangrijk.

Medicatie
Daarnaast zal bij een ernstige osteoporose een behandeling met medicijnen noodzakelijk zijn. Wanneer u een behandeling krijgt voorgeschreven om verder botverlies tegen te gaan is het raadzaam deze behandeling nooit te stoppen zonder overleg met uw arts. Diverse medicijnen kunnen worden voorgeschreven. Onderstaand treft u de meest gebruikte medicijnen aan:

• Bisfosfonaten
  Bisfosfonaten zijn niet-hormonale stoffen die aan het botweefsel hechten en die de cellen die verantwoordelijk zijn voor de afbraak van botweefsel, afremmen. Hierdoor wint de aanmaak van bot het weer van de afbraak; de botmassa, met name in de wervels, neemt daardoor weer iets toe. Onderzoek heeft aangetoond dat het aantal wervelbreuken en heupbreuken doordoor afneemt. De behandeling duurt 5 jaar (of langer wanneer daartoe door u en uw behandelend arts wordt besloten). Een aantal bisfosfonaten is ook geregistreerd voor de behandeling van osteoporose als gevolg van het gebruik van corticosteroïden.
  
• Denosumab
  Denosumab (merknaam Prolia®)is een sterk geneesmiddel gericht tegen de botafbraak, waardoor duidelijk minder kans ontstaat op osteoporotische botbreuken van het hele skelet. Het wordt elke zes maanden per onderhuidse injectie toegediend. Het is op zijn minst net zo sterk werkzaam als de bekende middelen(bisfosfonaten) tegen osteoporose. Het kan door de huisarts of specialist of praktijkondersteuner worden toegediend. Het heeft voor zover bekend na zes jaar onderzoek ervaring slechts heel weinig bijwerkingen. De bijwerkingen zijn, voor zover bekend, minder dan die bij de orale bisfosfonaten, bisfosfonaat infusies en PTH injecties voorkomen en die hierboven beschreven zijn.
  
• Calcium
  Calcium is een mineraal dat essentieel is voor de opbouw van uw botten. De aanbevolen hoeveelheden zoals deze worden aanbevolen door de Gezondheidsraad:
  
  • volwassenen 1000 mg
  • 50 - plussers 1100 mg
  • 70 - plussers 1200 mg
  • mensen met osteoporose 1200 mg
  Extra calcium kan nuttig zijn als preventieve maatregel, wanneer u onvoldoende calcium binnenkrijgt via uw voeding. Dat kan het geval zijn als u vegetarisch eet of lactose-intolerantie hebt. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat het effect van calcium alleen als behandeling van osteoporose zeer beperkt is. Calcium kan bijvoorbeeld niet het botverlies tegengaan dat optreedt als gevolg van de verminderde oestrogeenproductie gedurende de overgang. De meeste Nederlanders krijgen via hun voeding wel voldoende calcium binnen - ten minste 1000 mg per dag. Hetzij in de vorm van melk of andere zuivelproducten, hetzij door veel groene groenten.
  
• Vitamine D
  Vitamine D is noodzakelijk voor de opname van calcium in het lichaam en helpt dus langs die weg voor een goede botstofwisseling. Vitamine D maken we aan in de huid, voor die aanmaak is buitenlicht nodig. Ook in het Nederlandse klimaat is het in de zomer mogelijk voldoende vitamine D aan te maken (maar u moet er wel voor naar buiten!). In de winterperiode echter lukt het niet de aangemaakte voorraad op peil te houden en moet er meer vitamine D via de voeding opgenomen worden. Ouderen kunnen in hun huid minder vitamine D aanmaken en moeten dus langer buiten zijn, meer via de voeding opnemen of supplementen gebruiken. In het bloed kan bepaald worden of men voldoende vitamine D heeft. Uit metingen blijkt dat ongeveer de helft van de 60 plussers in Nederland een vitamine D tekort heeft.
  
  Vitamine D krijgt u ook binnen door het eten van boter, margarine en, vooral, vette zeevis. Let op: plantaardige olie, zoals zonnebloemolie, olijfolie e.d. bevatten geen vitamine D!
  Onderzoeken hebben aangetoond dat vitamine D- en calciumsuppletie bij ouderen met osteoporose kunnen helpen bij het voorkomen van breuken. Dit kan een gevolg zijn van het feit dat vitamine D vooral bij ouderen de opname van calcium bevordert en van het feit dat vitamine D noodzakelijk is voor een goede spier en zenuwfunctie.
  Het advies voor mensen met osteoporose: dagelijks 20 μg ( = 20 microgram of 800 IE) vitamine D extra.
  
  Vitamine D kan door uw arts alleen of in combinatie met calcium worden voorgeschreven. Er zijn nu ook combinatie producten met een hogere dosering (1000 mg calcium en 800 IE vitamine D) per (kauw)tablet. Overleg met uw arts wat voor u het meest geschikt is, dit verbetert de therapietrouw

Apotheek de Hoge Zijde en collega-apotheken Allart, Dagnacht, De Herenhof en Ridderveld

De apotheek zorgt dat u uw medicijnen en zelfzorgmiddelen voor osteoporose veilig kunt gebruiken door u op het juiste moment, het juiste geneesmiddel in de juiste toedieningsvorm en juiste dosering te verstrekken. Ook adviseert de apotheker de huisarts als er betere alternatieven zijn voor een optimale behandeling of als er door nieuwe richtlijnen aanpassingen nodig zijn in uw medicijngebruik.

De apotheek beoordeelt uw medicijngebruik en geeft voorlichting en advies over:

• De werking en het gebruik van uw medicijnen
• Zelfzorg- en hulpmiddelen
• Eventuele bijwerkingen en bijzonderheden
• Medicijngebruik en leefstijl.

Uw apotheek biedt u bovendien de volgende diensten aan:

• Uw actuele medicatieoverzicht
• De Herhaal Service (het automatisch iedere drie maanden klaarzetten van uw chronische medicatie in overleg met de huisarts).
• Periodieke medicatiecheck, het samen met u en uw arts beoordelen van uw medicatie.

De apotheek koppelt de resultaten van uw geneesmiddelengebruik terug naar de huisarts.

Fysiotherapiepraktijk van den Berg

Elke vorm van lichaamsbeweging waarbij het lichaam met zijn eigen gewicht wordt belast, is zinvol. Bijvoorbeeld wandelen, tuinieren, joggen, tennissen, (rol)schaatsen, dansen en touwtje springen, en in mindere mate fietsen en roeien. Zwemmen is minder effectief, omdat het lichaam dan niet echt wordt belast: het wordt gedragen door het water. Wel maakt zwemmen de spieren en de gewrichten los en is goed voor de conditie.

Het gaat dus beslist niet om sporten op topniveau. Wel is het van belang, dat u liefst iedere dag, maar minstens zo'n drie keer per week bewust aan lichaamsbeweging doet, gedurende minstens 15 minuten. Het is beter om twee keer per dag enkele minuten te bewegen, dan één keer per week een uur achter elkaar. Kies liever de trap dan de lift of roltrap en neem ook liever de fiets dan de auto of bromfiets!

Bij osteoporose is het belangrijk om de botten sterk te maken en te houden en zeer zeker ook om niet te vallen. Door het versterken van de spieren maak je de botten sterker. Meer beweging kunnen uw klachten aanzienlijk verminderen. De fysiotherapeut bekijkt samen met u uw dagelijkse beweging en geeft adviezen om uw conditie en belastbaarheid te verbeteren. Met een goede conditie neemt de kans op te vallen af. In Gezondheidscentrum Dillenburg kunt u op advies van de huisarts en/of de praktijkondersteuner onder begeleiding van de fysiotherapeut beginnen met een beweegprogramma of een cursus valpreventie doen. De fysiotherapeut koppelt de resultaten van uw beweegprogramma terug naar de huisarts.

Specialisatie chronische aandoeningen Beweegprogramma's

De diëtiste

Voor adviezen over voeding kunt u terecht bij de diëtiste. Samen met uw huisarts of praktijkondersteuner kunt u overleggen of het zinvol is uw voedselinname te bespreken met de diëtist. Bijvoorbeeld als u te zwaar of juist te licht bent en of u voldoende calcium en vitamine D binnenkrijgt via uw voeding.

Voedingsadviezen

We weten het allemaal: een evenwichtig voedingspatroon is goed voor de gezondheid in het algemeen.

Calcium (kalk)

Voor het gezond houden van uw botten is het vooral van belang, dat u genoeg calcium binnenkrijgt. Voor mensen met osteoporose is dit 1200 mg per dag. De vastgestelde bovengrens, waarboven de kans bestaat dat ongewenste effecten kunnen optreden, is gesteld op 2500 mg per dag.

Rijk aan calcium zijn vooral zuivelproducten. Melk, yoghurt en vla bevatten allemaal zo'n 1200 mg calcium per liter. Calcium verrijkte melk bevat ongeveer 50% meer calcium per liter. Kaas tussen 550 tot 1100 mg per 100 gram. Voor wie geen zuivelproducten kan of wil eten zijn er alternatieven:

• andere voedingsmiddelen: groene bladgroenten, broccoli en noten;
• calciumtabletten en sachets;
• soja bevattende voedingsmiddelen, verrijkt met calcium.

Het is raadzaam de calciumtabletten of sachets met de laatste avondmaaltijd in te nemen.

Vitamine D

Vitamine D wordt gevormd in het lichaam, onder invloed van zonlicht. Tussen november en maart is deze vorming in Nederland bijna afwezig. Ouderen kunnen in hun huid minder vitamine D aanmaken. De andere bron van vitamine D is de voeding: vitamine D zit vooral in (vette) zeevis, zoals haring en makreel, maar ook in margarine, halvarine (daaraan is vitamine D extra toegevoegd) en boter.

De Gezondheidsraad adviseert dagelijks 20 microgram (800 IE) extra te gebruiken voor personen die osteoporose hebben.